Σφακιά 1968-1978

Σχετικά με τα Σφακιά…
Πήγαινα συχνά στο Αρκάδι, στο γνωστό μοναστήρι. Καθώς φεύγεις από το μοναστήρι και παίρνεις το ύψωμα, συναντάς ένα λευκό παρεκκλήσι από όπου έχεις μία υπέροχη πανοραμική θέα όλης της Κρήτης, με τη θάλασσα από την μια πλευρά και την κρητική γη από την άλλη. Διακρίνεις μία άπλα, μία γλυκύτητα, μία εξαιρετική μεγαλοπρέπεια.
΄Οταν όμως κατευθύνθηκα στη Χώρα Σφακίων, αυτό που σιγά-σιγά μ’εντυπωσίασε, είναι ότι αυτή η γλυκύτητα, αυτή η μεγαλοπρέπεια, αυτή η άπλα, όσο πιο πολύ πλησίαζα τη Χώρα Σφακίων, τόσο γινόταν κάτι πιο τραχύ και σκληρό. Και τότε, τη στιγμή που έφτανα πάνω από τη Χώρα Σφακίων, μόλις αντίκρυσα τους βράχους, τους γκρεμούς, δεν ήταν, πως να το πω, δεν ήταν κάτι άγριο. Ήταν κάτι περισσότερο από άγριο. Υπήρχε μία τραχύτητα, μία σκληρότητα, που είχε το μέγεθος της ωμότητας. Και έλεγα ότι δεν είναι δυνατό να μην υπάρχει μία αντιστοιχία μεταξύ αυτού του ανελέητου τοπίου και του χαρακτήρα των Σφακιανών.
Οι πολύ έντονες εντυπώσεις που είχα όταν έβλεπα στα χωριά τους άνδρες, οι οποίοι ήταν οι ίδιοι οι πολεμιστές που ενσάρκωναν τον πολύχρονο αγώνα των Κρητικών εναντίων των Τούρκων, που

συμπεριφέρονταν με απίστευτη ωμότητα, αυτούς τους αγώνες μέρα με τη μέρα, εξεγέρσεις εναντίων των Τούρκων με άγρια αντίποινα, φιλονικίες μεταξύ τους, γιατί οι ελευθερόφρονες χωρικοί ήταν μισητοί, επειδή σκοτώνοντας τους Τούρκους, που ήταν ο κατακτητής, γινόταν αντίποινα στις κάτω πόλεις: στο Ρέθυμνο, τα Χανιά… Αυτό δημιουργούσε μία μεγάλη ένταση. Θέλω να πω ότι έμεινε μέσα στα άτομα αυτά, όταν τα βλέπετε, μια αρχοντιά, χαρακτηριστική των ανεξάρτητων πολεμιστών, που έχουν όμως παράλληλα μία απίστευτη ωμότητα. Τους ένιωθες σφάχτες, ανθρώπους ικανούς να κάνουν οτιδήποτε λόγω της ανάγκης του αγώνα.
Και θα έλεγα ότι στα Σφακιά βρίσκεται, κατά μία έννοια, η πεμπτουσία αυτής της ελευθερόφρονης ωμότητας.

Γεώργιος Χαλδάς
Ελληνο-ελβετός συγγραφέας και ποιητής
…απόσπασμα από μία βιντεοσκόπηση με τον Γεώργιο Χαλδά, στο πλαίσιο ενός ρεπορτάζ πολυμέσων «Σφακιά, το μελάνι της Κρήτης»